Vloeibare smeermiddelen

Smeermiddelen spelen een belangrijke rol in het verminderen van wrijving en slijtage, er bestaan zowel vaste als vloeibare smeermiddelen. Vloeibare smeermiddelen bestaan uit één of meer basisvloeistoffen, additieven ter verbetering van bestaande eigenschappen en/of additieven die nieuwe eigenschappen toevoegen en (soms) uit kleur- en/of geurstoffen. Basisolie en additieven vormen gezamenlijk de eindproducten van vloeibare smeermiddelen zoals deze op de markt worden aangeboden.

Minerale basisolie

Vloeibare smeermiddelen bestaan onder andere uit één of meer basisvloeistoffen en voor de basisvloeistoffen wordt meestal minerale basisolie gebruikt. De “basisolie” die wordt verkregen ondergaat eerst een proces van allerlei diverse handelingen en bestaat altijd een mengsel van zeer veel verscheidene koolwaterstoffen. Zij kennen daardoor een vrij groot kooktraject en stollingstraject, omdat niet alle componenten bij dezelfde temperatuur verdampen of vast worden.

Synthetische basisvloeistoffen

Naast minerale basisolie wordt er in toenemende mate van synthetische basisvloeistoffen gebruik gemaakt. Synthetische basisvloeistoffen hebben een groter bruikbaar temperatuurgebied in vergelijking met minerale basisolie en bieden daardoor voordelen met betrekking tot de toepassing bij zeer lage en/of zeer hoge temperaturen. Een andere reden voor het gebruik van synthetische basisvloeistoffen is dat het smeermiddel bij toepassing in contact komt met een medium dat in het smeermiddel oplost.

Plantaardige olie

In sommige gevallen wordt plantaardige olie als basis vloeistof gebruikt. Plantaardige olie is een bijzonder smeermiddel, echt heeft het als nadeel dat het meestal niet goed bestand is tegen hoge temperaturen. Dit kan worden verbetert door verestering, alleen neemt de gevoeligheid voor hydrolyse dan toe.

Plantaardige olie is in veel gevallen goed biologisch afbreekbaar, daarbij komt het voordeel kijken dat het minder schadelijk is voor het milieu indien het na verloop van tijd of als gevolg van een incident daar terecht komt.

Additieven

Naast basisvloeistoffen bestaan vloeibare middelen ook uit additieven. De meeste gebruikte additieven zijn:

Anti-oxidanten
Viscositeitsindexverbeteraars
Stolpuntverlagers
Dispersanten en detergenten
Hechtingverbeteraars
Anti-slijtage stoffen

Wrijvingsverlagende stoffen, antischuim additieven, corrosieremmers, emulgatoren en demulgatoren worden ook wel als additieven gebruikt.

Belangrijk om te beseffen is dat niet alle eigenschappen van een smeermiddel door middel van additieven kunnen worden bijgesteld. Dit is onder andere bij bijvoorbeeld thermische stabiliteit, vluchtigheid, stralingsbestendigheid, warmtegeleidingsvermogen en mate van samendrukbaarheid zo.

Temperatuurgevoeligheid

De gebruikelijke smeervloeistoffen zijn zeer gevoelig voor temperatuursveranderingen. Bij stijgende temperaturen neemt de viscositeit (mate van stoperigheid) enorm af en bij dalende temperaturen enorm toe. Constructie-technisch gezien is dat een niet gewenste eigenschap, het bemoeilijkt namelijk het opstarten van de machines en brengt bij bedrijfstemperatuur het gevaar met zich mee dat er niet meer een passende smeerfilm kan worden gerealiseerd.

Dit wordt eenvoudig opgelost door een viscositeit te kiezen die op de vooraf verwachtte bedrijfstemperatuur voldoende is.Echter blijft het startprobleem bij lage temperaturen bestaan, bij een temperatuur van 20°C is de gevoeligheid groot.

Eindproducten

De eigenschappen van het eindproduct, het vloeibare smeermiddel, worden in de eerste instantie bepaald door de gebruikte basisvloeistof. Deze neemt namelijk van 80% tot meer dan 95% van het volume in. Additieven dienen te worden gezien als middelen die de eigenschappen van de basisvloeistof verfijnen. Door types basisolie te combineren met additieven kunnen smeermiddelen worden gemaakt die zeer nauwkeurig zijn afgestemd op een bepaalde toepassing en de daarbij te verwachten bedrijfsomstandigheden en omgevingsinvloeden. Dat leidt onder andere tot eindproducten zoals motorolie, hydrauliekolie, tandwielolie en compressorolie, die onderling uiteindelijk weer zeer diverse eigenschappen kunnen hebben.