Indeling basisoliën (API)

De basisolie is er in verschillende kwaliteiten met diverse eigenschappen van smering, filmsterkte, zwavelgehalte, mate van verzadigdheid of viscositeitsindex. Daarnaast worden additieven toegevoegd om deze eigenschappen te versterken en andere eigenschappen toe te voegen. Het American Petroleum Institute (API) heeft een indeling voor basisoliën gemaakt. API is de enige nationale handelsorganisatie in Amerika die alle dimensies van de aardgas- en olie-industrie vertegenwoordigt.

API groepsindeling

Deze groepsindeling bestaat uit een vijftal groepen. Er zijn een drietal groepen van typen minerale basisoliën gedefinieerd op basis van zwavelgehalte, mate van verzadigdheid en viscositeitsindex. De vierde groep omvat een bepaald type synthetische grondstof genaamd poly-alfa-olefinen (PAO’s). Kenmerkende eigenschappen van PAO’s zijn onder andere dat ze een hogere viscositeitsindex hebben dan de meeste minerale oliën, een laag vloeipunt en een lage vluchtigheid hebben en een hoge thermische stabiliteit en oxidatiestabiliteit hebben bij hoge temperatuur. PAO’s hebben, in vergelijking tot minerale oliën, minder goede hechtende eigenschappen, lossen minder goed op in additieven en is compatibiliteit (mate waarin systemen samen te gebruiken zijn) met afdichtingsmaterialen een probleem. De vijfde en tevens laatste groep volgens de API indeling omvat alle producten die niet onder te brengen zijn in de eerste vier groepen.

ATIEL groepsindeling

De API groepsindeling wordt in Europa ook door ATIEL (Association Technique de l’Industrie Européenne des Lubrificants) toegepast. ATIEL is een Europees Economische Interest Groep die de gecombineerde kennis en ervaring van toonaangevende Europese internationale motorolieproducten en marketeers vertegenwoordigt. Vanwege het afwijkende aanbod in basisoliën op de Europese markt heeft ATIEL een extra groep aan de API groepsindeling toegevoegd. Deze zesde groep omvat poly-interne-olefinen (PIO’s). De PIO’s bevatten verwante stoffen aan PAO”s, echter verschillen de eigenschappen van PIO’s ten opzichte van de PAO’s en daarom zijn zij door ATIEL ondergebracht in een aparte groep.

Relevantie van de indelingen

Door deze indelingen wordt er een bepaalde mate van duidelijkheid gecreëerd ten aanzien van de omschrijving van de diverse typen basisoliën. De groepsaanduidingen kunnen in productbeschrijvingen opgenomen worden en leveren daardoor een bijdrage aan duidelijkere informatie voor de gebruikers. Daarnaast wordt het door de indelingen mogelijk om bij samenstelling van smeermiddelen uitwisselingsrichtlijnen voor basisolie op te stellen en deze zijn van groot economisch belang. Door namelijk te bepalen dat een bepaald type basisolie mag worden vervangen door een ander type product hoeft het product niet onderworpen te worden aan allerlei tests, maar kan het goedkoper worden gemaakt en aangepast.

Toepassing van verschillende basisoliën

Wereldwijd wordt de eerste groep basisoliën nog verreweg het meest gebruikt. Voor motorolie wordt steeds meer gebruik gemaakt van basisvloeistoffen uit de derde en de vierde groep. Daarnaast worden deze groepen met toenemende mate in hoogwaardige industriesmeermiddelen gebruikt (tandwielolie, hydrauliekolie, compressorolie). Tevens bevatten producten die gebaseerd zijn op de vierde groep ook altijd nog een aandeel in de vijfde groep om het gedrag met betrekking tot afdichtingen en de oplosbaarheid van additieven te verbeteren.